W sierpnia br. ukazał się kolejny, już 32. tom „Pamiętnika PTT”, którego tematem przewodnim jest 150-lecie zorganizowanej turystyki górskiej w Polsce. O tym, co znajduje się w bieżącym roczniku, warto przeczytać w opublikowanym poniżej wstępie do tomu:
W dniach 13–15 października 2023 r. odbyły się w Zakopanem i w Kościelisku uroczyste obchody rocznicowe z okazji 150 lat Towarzystwa Tatrzańskiego i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. To ważna rocznica, bowiem za początek zorganizowanej turystyki w naszym kraju przyjmuje się właśnie powstanie TT. Mówimy więc również o 150 latach turystyki w Polsce. Maciej Zaremba w swoim artykule opisuje jej początki, od czasu powstania Galicyjskiego Towarzystwa Tatrzańskiego do powołania Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, oraz kreśli dalszy przebieg wydarzeń w polskiej turystyce – czasami były to wzloty, czasami zachwiania, ale i rozkwit organizacyjny – aż do czasów współczesnych, po odrodzeniu się organizacji już w nowych realiach. Janusz Machulik i Józef Haduch w eseju Opowieść o odznakach Towarzystwa Tatrzańskiego i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego wprowadzają czytelnika w świat odznak TT i PTT, tych historycznych i tych współczesnych. Wyjaśniają ich symbolikę i umiejscawiają na osi czasu powstanie danej odznaki, począwszy od tej pierwszej z 1877 r. Zbigniew Jaskiernia przypomina postać hrabiego Andrzeja Potockiego, szóstego w kolejności prezesa TT. Funkcję tę pełnił krótko, bo od 21 kwietnia 1901 r. do 20 kwietnia 1902 r., ale to wtedy podjęto ważne decyzje dla Tatr i dla Zakopanego, w tym o budowie drogi do Morskiego Oka i szlaku wysokogórskiego Orla Perć. Stefan Maciejewski w Pionierskich latach Zakopanego przypomina czasy, kiedy to niewielka wioska pod Tatrami przekształcała się w letnisko oraz uzdrowisko-kurort i w końcu zaistniała jako miasto, ośrodek kultury, centrum sportów zimowych, turystyki – i tak jest do dzisiaj.
W dziale Człowiek i góry Wojciech Szatkowski z Muzeum Tatrzańskiego żegna Józefa Krzeptowskiego, prawdziwego człowieka gór, zasłużonego gospodarza schronisk tatrzańskich. Zbigniew Jaskiernia relacjonuje Projekt turystyczny ,,Od granic do granic” z okazji 150-lecia PTT, zakładający przejście lub przejazd rowerem po szlakach turystycznych od granicy z Ukrainą do granicy z Niemcami w czasie od kwietnia do września w 2023 r. Jan Skłodowski zapoznaje nas z Marią i Stefanem Chałubińskimi w Tatrach. Opisuje ich zakopiańskie spotkania, relacjonuje rozmowy o Tatrach i wspólne tatrzańskie wycieczki, te łatwiejsze, ale też te wymagające. Michał Knap barwnie i obrazowo zachęca do wyjazdów w Jesioniki na terenie Czech. Przebieg szlaków na pograniczu logistycznie umożliwia rozpoczęcie i zakończenie przejścia w Polsce i jednoczesne korzystanie z zaplecza schroniskowego w Czechach. Janusz Eksner przypomina postać Księdza Profesora Józefa Tischnera – podhalańskiego filozofa, osoby wybitnej i zasłużonej dla Polski. Osobisty kontakt autora i bezpośrednia rozmowa z tym wielkim człowiekiem pozostaną w pamięci zapewne na długo.
W dziale Dziedzictwo zamieszczone są dwa ważne historyczne artykuły. Radosław Kuty opisuje spór o Morskie Oko relacjonowany i oceniany przez dziennikarzy stołecznych w prasie codziennej, specjalistycznej, a nawet satyrycznej. Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że niekorzystne dla Galicji rozstrzygnięcie o przebiegu granicy w Tatrach przez sąd w Grazu rzutowałoby na czasy współczesne. I do Morskiego Oka dziś chodzilibyśmy przez granicę. Tak się jednak nie stało – Morskie Oko jest w Polsce. Ale sprawa pozostaje aktualna, a może nawet patriotyczna. Nie ma bowiem drugiego takiego zakątka w Tatrach, stosunkowo łatwo dostępnego o charakterze wysokogórskim, jego utrata zatem nie wchodzi w grę. Ryszard Maria Remiszewski opowiada o Hyacintheum, czyli o polskiej stacji naukowej na Wschodzie. Warto ten tekst przeczytać z rozwagą i wyczuleniem na osobę Jana Grzegorzewskiego. Była to postać chyba niezwykła, a Stacja Naukowa Polska na Wschodzie rzeczywiście istniała w Sofii przy ulicy Botewa. Jej działalność pozostała raczej bez efektów użytecznych, a jej powstanie było wynikiem fascynacji twórcy osobą św. Jacka (Hiacynta), zwanego pierwszym polskim orientalistą.
Dział Ocalić od zapomnienia poświęcony jest w całości postaciom nierozerwalnie związanym z Zakopanem i z Tatrami. Zbigniew Jaskiernia opowiada o Kornelu Makuszyńskim. Janusz Eksner w eseju Z Radomia pod Tatry. Tytusa Chałubińskiego drogi życiowe i percie opisuje jego działalność w Zakopanem, w tym jako lekarza. I – jak pisze autor – mimo że postać doktora jest powszechnie znana, to ze względu na ponadczasowe wartości, które pielęgnował, i autorytet, którym się cieszył, należy jego osobę przypominać, szczególnie młodym. Elżbieta Woźnicka przybliża sylwetkę Jana Izydora Sztaudyngera, poety, fraszkopisarza, tłumacza, który – co zauważa autorka tekstu – szczęście uzyskiwał w górach. Publikował m.in. w „Szpilkach”, w których się w młodości rozczytywałem. I jeszcze dwa ważne teksty Zbigniewa Jaskierni, W 125. rocznicę urodzin Witolda Henryka Paryskiego i Władysław hrabia Zamoyski – 100. rocznica śmierci. Obie postacie są zasłużone dla Tatr, Podhala i dla Zakopanego. Na koniec w tym dziale Wojciech Szatkowski z Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem kreśli sylwetkę Macieja Berbeki, człowieka gór, taternika, alpinisty, himalaisty. Urodzony w Zakopanem, tam mieszkający na co dzień, na zawsze pozostał w górach, lecz poza Tatrami.
W dziale Varia znajdziemy trzy artykuły. Pierwszy to Ryszarda Stankiewicza Pierwsza Kolej Żelazna Węgiersko-Galicyjska i jej burzliwa historia – część I. Autor zaznajamia czytelników z budową i historią linii kolejowej z Przemyśla do Łupkowa i dalej przez Medzilaborce na Węgry. Budowę kolei rozpoczęto w roku 1869. Linia jest strategiczna, istnieje do dzisiaj, obecnie przeznaczona jest do celów turystycznych. Janusz Foszcz opowiada o Tarnowskiego PTT spotkaniach z Afryką, czyli o wyjeździe do Kenii i Tanzanii, o spotkaniach z tubylcami i Polakami, o egzotycznych, afrykańskich górskich wyprawach. Zbigniew Jaskiernia też zaznajamia nas z Afryką. Opisana wyprawa ekipy Oddziału PTT Sosnowiec do Tanzanii w 1997 r. to nostalgiczne wspomnienia z pobytu na Czarnym Lądzie połączonego z wejściem na Mount Meru i Kilimandżaro.
W Kronice żałobnej wspominamy naszych kolegów: Józefa Durdena (Kalisz), członka honorowego PTT, i Janusza Machulika (Ruda Śląska), oraz Annę Czerwińską (Warszawa), członka honorowego PTT, alpinistkę i himalaistkę. Tom dopełniają liczne recenzje książek poświęconych górom bądź tematycznie związanych z górami, w tym przygotowana przez Pawła Myślika w roku 2022 autorska recenzja książki pt. Władysław Wolski. Meandry kariery komunistycznego działacza. Książka jest autorstwa Konrada Banasia, fragmenty tekstu związane z PTT zostały napisane po konsultacji z Januszem Machulikiem. Należy przypomnieć, że Władysław Wolski to pierwszy po wojnie prezes PTT, ostatni usunięty z funkcji przed polityczną likwidacją stowarzyszenia. Na końcu tomu prezentowana jest Kronika PTT, a w niej relacja prezes Zarządu Głównego PTT Jolanty Augustyńskiej z obchodów Jubileuszu 150-lecia Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego i Sprawozdanie Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego z działalności w 2023 r.
Życzymy wszystkim przyjemnej i ciekawej lektury!
Zainteresowanych nabyciem tomu w cenie 30 zł prosimy o kontakt z Szymonem Baronem (tel.: 661-536-667, e-mail: szymek@ptt.org.pl). ’
Zarząd Oddziału
Pamiętnik PTT – 150 lat turystyki w Polsce, tom 24 za rok 2023. Kraków 2024. Stron 410. Redaktor naczelny i redaktor tomu – Józef Haduch, skład i redakcja językowa – Justyna Ostafin.
