Oddział PTT w Bielsku-Białej

Tematem prelekcji w dniu 3 października 2023 r. była Łemkowszczyzna, a autorem prezentacji był kol. Maciej Kozik. Tytuł prezentacji brzmiał: „Zaginiona Łemkowyna, czyli tajemnice Beskidu Niskiego”. Autor z dużą swadą i sporą wiedzą przybliżył słuchaczom tematykę ciekawej grupy narodowościowej jaką są niewątpliwie Łemkowie.
Badania archeologiczne potwierdzają brak osadnictwa na terenie Łemkowszczyzny do XIII wieku. Zasiedlanie tego obszaru rozpoczęło się w drugiej połowie XIV wieku na fali osadnictwa wołosko-ruskiego. Za wołoskim pochodzeniem Łemków opowiadają się współcześni historycy, tworząc teorie o wędrówkach bałkańsko-rumuńskich narodów.
Wołosi byli grupą pasterzy, którzy z Bałkanów przez Karpaty rumuńskie przybyli na teren Beskidów. W drugiej połowie XIV wieku zaczęli oni pojawiać się na Podkarpaciu. Na terenie tym przechodzili od koczowniczego do osiadłego trybu życia, asymilowali się z miejscowymi. Język łemkowski należy do grupy języków wschodniosłowiańskich, o cechach pogranicznych – z licznymi elementami zachodnio- i południowosłowiańskimi, wpływami węgierskimi, rumuńskimi, ale też z zachowanymi komponentami cerkiewno-słowiańskimi.
Ludność tworząca Łemkowszczyznę ze względu na swoje pochodzenie była wyznania prawosławnego. Po wydarzeniach unii brzeskiej tereny te zostały włączone do cerkwi greckokatolicką. Po latach nastąpił wśród Łemków podział – trwająca od 1926 do 1934 r. schizma tylawska odłączyła około 18 tys. Łemków z powrotem do prawosławia. Mimo próby ukrainizacji Łemków przez duchownych grekokatolickich większa ich część nie zmieniła wyznania. Stolica Apostolska 10 lutego 1934 r. utworzyła dla Łemków odrębną jurysdykcję – Apostolską Administrację Łemkowszczyzny.
Prelegent dużo czasu poświęcił przeprowadzonej w 1947 r. Akcji Wisła, masowej deportacji – wysiedleniu całych wsi i osad oraz rozproszeniu ludności cywilnej z terenów Polski południowo-wschodniej głównie na Ziemie Zachodnie, która objęła Ukraińców, Bojków, Dolinian i Łemków oraz mieszane rodziny polsko-ukraińskie. Akcja przeprowadzona została przez Ludowe Wojsko Polskie i Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
Z dużą przyjemnością słuchaliśmy ciekawostek i nowin na temat tak zdawałoby się znany.

Paweł Kliś

w trakcie prelekcji

Wczesnym rankiem, pierwszego dnia miesiąca uważanego za najpiękniejszy w całym roku, dość spora liczba uczestników kochających górskie wędrówki spotkała się na dolnej płycie dworca PSK, aby ruszyć w stronę Tatr. Celem naszej podróży były Tatry Wysokie po polskiej stronie, a konkretnie zdobycie Wrót Chałubińskiego. Ruszyliśmy więc do Zakopanego.
Start naszej wędrówki rozpoczęliśmy w Palenicy Białczańskiej i czerwonym szlakiem, pod przewodnictwem Grzegorza Luranca i Tomasza Szybki, naszych przewodników, ruszyliśmy wszystkim znaną drogą w Dolinie Rybiego Potoku w kierunku Morskiego Oka. Po kilkudziesięciu minutach, przy Wodogrzmotach Mickiewicza, zrobiliśmy sobie krótki postój na drugie śniadanie i toaletę. Ruszyliśmy dalej i w okolicach Włosienicy ukazały nam się widoki, który nie chcieliśmy oglądać, ani tym bardziej przeżyć. A mianowicie w zimie b.r. na tym terenie przeszła ogromnych rozmiarów lawina śnieżna, która powaliła spory obszar lasu. Ruszyliśmy z tego miejsca żwawym krokiem, aby szybko opuścić te smutne widoki i znaleźć się w końcu na prawdziwym, górskim szlaku z widokiem na przepiękny, drugi pod względem wielkości staw w polskich Tatrach, czyli Morskie Oko. Od schroniska szliśmy żółtym szlakiem z widokiem na staw z lewej strony. Tutaj mogliśmy poczuć trochę polskiej, złotej jesieni, ponieważ podczas wędrówki tym odcinkiem mijaliśmy ozłocone już niewielkie brzozy. Tutaj również zaczął nam się ukazywać przepięknej urody, szpiczasty szczyt – Mnich. Wypatrzyliśmy, gołym okiem, że na szczycie znajdują się szczęśliwcy, którzy odważyli się go zdobyć. Szczyt nam towarzyszył na pozostałym odcinku prowadzącym do Wrót Chałubińskiego. I na każdym przystanku zerkaliśmy, czy jakiś śmiałek znajduje się na szczycie.
Po przejściu nieco ponad godziny od schroniska, zeszliśmy z żółtego szlaku, który dalej prowadził na Szpiglasową Przełęcz i weszliśmy na czerwony, który prowadził nas już wprost na Wrota. Po drodze przez Dolinę za Mnichem mijaliśmy niewielkich rozmiarów stawy, które czasami, przy suchych i gorących latach, wysychają. Po drodze, przed podejściem na Wrota Chałubińskiego, nasz przewodnik, objaśnił nam tą dość tajemniczą brzmiącą nazwę miejsca, do którego zmierzamy. W tym znaczeniu Wrota, to wąska przełęcz między Szpiglasowym Wierchem, a Kopą nad Wrotami. Z kolei Tytus Chałubiński, nazwisko, od którego wzięły nazwę Wrota, co w nazewnictwie tatrzańskim rzadko się zdarza, to postać wielu talentów i zainteresowań. Był lekarzem, działaczem społecznym, taternikiem, miłośnikiem przyrody tatrzańskiej. Sławę zdobył dzięki spopularyzowaniu Zakopanego, co w dużej mierze przyczyniło się do rozwoju tej miejscowości.
Z perspektywy doliny wejście na Wrota wydawało się trudne i strome. I rzeczywiście wejście na przełęcz wymagało sprawności fizycznej, a kijki okazały się zbędne, ponieważ czasami trzeba było się chwycić skały. Po wejściu na Wrota ukazał nam się widok na Piarżystą Dolinę z Wyżnym Ciemnosmreczyńskim Stawem. Miejsca tam było niewiele i ledwo się nasza liczna grupa pomieściła. Odpoczęliśmy chwilę i zrobiliśmy pamiątkowe zdjęcia. Z żalem opuszczaliśmy to urocze miejsce, ponieważ trzeba było już myśleć o drodze powrotnej, która przebiegała tą samą trasą. Tras powrotna przebiegła nam szybko i po niecałych 2 godzinach znaleźliśmy się w schronisku przy Morskim Oknu, aby posilić się i odpocząć przy widokach na staw. Niestety czas był nieubłagany i trzeba było wkrótce wyruszyć w kierunku Palenicy Białczańskiej, skąd w drogę powrotną do Bielska-Białej.
Wycieczka spełniła wszystkie wymogi udanej wyprawy górskiej. Niesamowite widoki na szczyty, doliny i stawy, które zmieniały się co chwila, słoneczna, wręcz letnia aura oraz sympatyczni i uśmiechnięci uczestnicy oraz przewodnicy, wszystko to sprawiło, że spędzony czas na tejże wycieczce to była czysta przyjemność.

Ania

cała grupa na Wrotach Chałubińskiego

Prognozy pogody na dzień, w którym miała odbyć się wycieczka na Radziejową nie napawały optymizmem. Po słonecznym tygodniu na sobotę zapowiadane było załamanie pogody, jednak dla prawdziwego turysty w górach nie ma złej pogody – jest tylko złe ubranie!
Liczna, bo ponad 30-osobowa grupa członków i sympatyków PTT punktualnie o godz. 6:00 wyruszyła z dworca w Bielsku-Białej na podbój najwyższego szczytu Beskidu Sądeckiego. Wśród uczestników pojawiły się nowe twarze, ale byli również stali bywalcy wycieczek, jak i „kolekcjonerzy” szczytów do Korony Gór Polski.
Przed godziną 10 dotarliśmy do Roztoki Ryterskiej, skąd wyruszyliśmy na szlak i ku naszej radości nic z nieba nie leciało, a momentami nawet zza chmur nieśmiało przebijało się słońce. Żółty szlak okazał się być bardzo wymagającym początkiem wycieczki i trochę się spociliśmy podczas stromego podejścia nim. Na szczęście po tym „morderczym” początku i po osiągnięciu wysokości około 870 m n.p.m., dalsza trasa aż do Przełęczy Żłobki (wys. 1104 m n.p.m.) przebiegała już wręcz spacerowo. Z przełęczy czekało nas już tylko krótkie podejście na szczyt Radziejowej.
Wierzchołek Radziejowej (1262 m n.p.m.) jest zalesiony i gdyby nie drewniana wieża znajdująca się na szczycie, nie byłoby mowy o jakichkolwiek widokach. Obiekt został oddany do użytku w 2020 roku, ma 22,16 m wysokości, natomiast platforma widokowa znajduje się na wysokości 17,1 m. Z wieży rozciąga się przepiękny widok na Tatry, Pieniny, Beskidy i oraz Dolinę Popradu. Pomimo pochmurnej aury nawet nam udało się zobaczyć i rozpoznać wiele pasm górskich i szczytów.
Po krótkim odpoczynku ruszyliśmy dalej, gdyż czekało nas jeszcze sporo kilometrów do punktu końcowego, tj. do miejscowości Rytro. Ponownie minęliśmy Przełęcz Żłobki i dalej idąc czerwonym szlakiem będącym fragmentem Głównego Szlaku Beskidzkiego, zdobywaliśmy kolejne szczyty: Wielki Rogacz, Międzyradziejówki, Niemcową i Kordowiec. Dopiero przy zejściu do Rytra chmury wyraźnie się obniżyły i konieczne okazało się założenie peleryn…
Warto także wspomnieć o sympatycznym przewodniku Maćku, który podczas długiej (bo aż 21-kilometrowej) trasy dzielił się z nami swoją niemałą górską wiedzą, jak również obdarzył nas dużym zaufaniem, gdyż pozwolił każdemu iść swoim tempem. Kierowca autokaru bardzo sprawnie pokonał drogę powrotną do Bielska, tym samym udało nam się wrócić nawet przed planowanym czasem powrotu, tj. po godzinie 21.

Asia Ch.

nasza grupa na Radziejowej